En Büyük Alışveriş Merkezi Hangisi? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Açısından Bir Bakış
Hepimiz alışveriş merkezlerini biliyoruz. Hem birer tüketim alanı hem de sosyal etkileşim merkezleri. Peki, en büyük alışveriş merkezi hangisi? Belki alışveriş merkezi deyince aklınıza gökdelen gibi büyük yapılar, renkli tabelalar ve kalabalıklar geliyor. Ama bence bu kadar basit değil. Alışveriş merkezleri, aslında toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet gibi konularda ne kadar önemli rol oynadığını sorgulamamız gereken alanlar. Bugün sizlere, alışveriş merkezlerinin toplumsal yapıyı nasıl şekillendirdiğini, farklı grupların bu alanlardan nasıl etkilendiğini ve bu etkilerin ne anlama geldiğini anlatmak istiyorum.
Alışveriş Merkezleri ve Toplumsal Cinsiyet
Alışveriş merkezlerine girdiğinizde, hemen fark edebileceğiniz bir şey var: Alışveriş merkezleri, çoğu zaman erkeklere göre daha kadın dostu tasarlanmış gibi görünüyor. Örneğin, mağazalar genellikle daha çok kadınlara hitap eden ürünlerle dolu. Birçok alışveriş merkezi, kadın tüketicilerin ilgisini çekmek için güzellik salonları, moda butiklerine, kafelere ve sosyal alanlara ağırlık veriyor. Bir kadın olarak, bu yerlerde kendimi biraz daha rahat hissediyorum. Çünkü buralarda sadece alışveriş yapmak değil, aynı zamanda sosyalleşmek, rahatlamak, zaman geçirmek gibi bir dizi imkânım var.
Tabii, erkekler için de alışveriş merkezlerinde farklı alanlar var ama genellikle bu alanlar daha ‘işlevsel’ olmaya odaklanmış. Elektronik mağazaları, spor giyim butikleri gibi. Yani alışveriş merkezleri, hala toplumsal cinsiyet rollerini yansıtan, kadın ve erkeğe yönelik ayrıştırılmış alanlar sunuyor. Bu durum, alışveriş merkezlerinin toplumsal yapıyı nasıl yeniden ürettiğini gösteriyor. Bunu bir gün bir arkadaşımın yaptığı sohbetle daha iyi fark etmiştim. “Benim erkek arkadaşımla buraya gelmemiz bence saçma,” demişti. “Burası sadece kadınların rahat edebileceği bir yer gibi.” İşte o an, alışveriş merkezlerinin, toplumsal cinsiyetle nasıl şekillendiğini düşündüm. Bu mekanlar, kadın ve erkeği farklı biçimlerde temsil ediyor ve bazen birinin bu mekanları kullanması diğerinden çok daha rahat olabiliyor.
Çeşitlilik ve Alışveriş Merkezleri
Alışveriş merkezlerinin, sadece toplumsal cinsiyetle ilgili değil, etnik köken, kültürel kimlik ve sosyal sınıf gibi faktörlerle de ilişkili olduğunu unutmamak lazım. İstanbul gibi büyük bir şehirde yaşıyor olmak, bu çeşitliliği gözler önüne seriyor. Alışveriş merkezlerine gittiğinizde, karşınıza farklı yaş gruplarından, kültürlerden, etnik kökenlerden insanlar çıkıyor. Yani, bu yerler aynı zamanda kültürel bir buluşma noktası da oluyor.
Mesela, geçtiğimiz hafta bir alışveriş merkezine giderken, kalabalık bir gruptan “Sizce burada kimse bize bakmaz mı?” diye bahseden bir kadın duyduğumda, etnik çeşitliliğin sosyal yapıyı nasıl etkilediği aklıma geldi. Aynı alışveriş merkezinde, farklı kültürel geçmişlere sahip insanların aynı alanı paylaşırken hissettikleri aidiyet duygusu değişiyor. Kimi zaman bu çeşitlilik, kültürler arası zenginlik yaratıyor; ancak bazen de sosyal dışlanma hissini beraberinde getirebiliyor. Özellikle geleneksel giyimleriyle alışveriş merkezine giren bir grup insan, bazen çevredeki diğer insanlar tarafından garip bir şekilde bakılabiliyor. Bu da alışveriş merkezlerinin, çeşitli kimliklerin buluştuğu ama aynı zamanda bazen ayrımcılığa da zemin hazırlayan yerler olabileceğini gösteriyor.
Alışveriş Merkezlerinde Sosyal Adalet
Şimdi biraz da sosyal adalet boyutuna bakalım. Alışveriş merkezleri, sadece alışveriş yapmanın ötesinde sosyal bir mekân işlevi görüyor. Bu, özellikle düşük gelirli kesimler için geçerli. Yüksek gelirli insanlar, büyük alışveriş merkezlerinde rahatlıkla zaman geçirebilirken, daha düşük gelirli bireyler, bu tür mekanlarda daha dışlanmış hissedebilirler. Örneğin, her zaman gittiğimiz o büyük alışveriş merkezinde bir akşam bir çiftle karşılaştım. Adam, “Burada bir kahve içebilmek için aylık gelirimin 3’te birini harcamam gerek,” demişti. Gerçekten de, bu tür yerlerde yemek yemek ya da alışveriş yapmak, birçok kişi için lüks olabiliyor. Böylece, alışveriş merkezleri aslında sosyal eşitsizliğin görünür olduğu alanlar olabiliyor.
Alışveriş Merkezlerinin Geleceği: Sosyal Adalet ve Çeşitlilik
Bu yazıyı yazarken, alışveriş merkezlerinin geleceğini düşündüm. Şu an, büyük alışveriş merkezlerinin hemen her biri, sınıflar, kültürler ve cinsiyetler arasında farklı seviyelerde ayrımlar yaratabiliyor. Ancak gelecekte bu tür mekanlar, daha kapsayıcı, eşitlikçi ve toplumsal cinsiyet farklarını aşan yapılar haline gelmeli. Sadece mağazaların çeşitliliği değil, aynı zamanda sosyal etkileşim alanları da çeşitlenmeli. Belki de bizler, daha çok dikkat etmemiz gereken bir noktaya geliyoruz: Bu alanlar sadece alışveriş yapmaya değil, toplumsal etkileşimlere de zemin hazırlamalı.
Sonuç olarak, en büyük alışveriş merkezi hangisi sorusunu sadece bir yapı olarak değil, toplumsal bir yapı olarak ele almak gerekiyor. Çünkü alışveriş merkezleri, sadece ekonomiyi değil, aynı zamanda toplumsal cinsiyet, kültür ve sosyal adalet gibi çok daha derin meseleleri de etkiliyor. Bunu her alışveriş merkezine gittiğinizde daha net görebilirsiniz. Bir sonraki alışveriş merkezine gittiğinizde, belki de orada alışveriş yapmanın ötesinde, toplumsal yapıyı daha yakından gözlemleyeceksiniz.